Month: March 2022

 որևէ անձի կողմից ֆիզիկական կամ հոգեբանական ուժի գործադրումն այլ անձի նկատմամբ, որը կրում է շարունակական բնույթ։ «Բուլիինգ» տերմինն առաջին անգամ գործածվել է 1530 թվականից՝ սկզբնապես նշանակելով «սիրելի», ապա տարբեր ձևափոխություններիվ հետո, իր ներկայիս իմաստը ստացել է 1710 թվականից։

Բուլիինգի ենթարկվող անձը համարվում է բուլիինգի զոհ, իսկ բուլիինգի ենթարկող անձին համարում են բուլեր։ Բուլիինգը բաժանվում է մի քանի տարատեսակների ՝ կիբեր բուլիինգ, որը իրականացվում է համակարգչի միջոցով, օգտագործելով համակարգիչը որպես վնասելու միջոց, ֆիզիկական բուլիինգ՝ հարվածելու, ծեծի միջոցով, վերբալ, կամ բառացի բուլիինգ՝ պիտակավորման, ծաղրական անունների միջոցով, և հարաբերական բուլիինգ, որի միջոցով փորձում են մեկուսացնել մարդուն իր շրջապատից և կանխամտածվածորեն բացառում նրան հասարակությունից։ Բուլիինգի զոհ հիմնականում դառնում են հասարակության մեջ իրենց տեղը ոչ ամբողջությամբ գտած անձինք, կամ այն անձինք որոնք ունեն որոշակի արտաքին, ֆիզիկական, արտաքին թերություններ՝ մեծ քիթ, տգեղ արտաքին, կաղ ոտք և այլն։ Բուլիինգի զոհ դառնալը շատ առումներով կապված է երեխաների դաստիարակությունից, ընտանեկան մթնոլորտից, որը նույնպես անդրադանում է երեխայի ինքնագնահատականի ձևավորման վրա։

Շատ կարևոր է իմանալ, որ բուլիինգը արգելվում է օրենքով։ Մի շարք երկրներ, ինչպիսիք են Կոլումբիան, Միչիգանը, Մոնտանան, Հյուսիսային Դակոտան, Հարավային Դակոտան, բուլիինգը դատապարտում են օրենքով։ ԱՄՆ-ի քառասունհինգ նահանգները նույնպես ընդունել են հակաբուլիինգային օրենքներ։

Դպրոցներում հանդիպող բուլիինգը համաշխարհային խնդիր է, որը կարող է ունենալ վատ հետևանքներ դպրոցական միջավայրի համար, և կարող է խախտել այն օրենքը, որով յուրաքանչյուր երեխա իրավունք ունի ապահով կրթության։ Բուլիինգի երևույթը քննարկել են մի շարք հայտնի հոգեբաններ, հետազոտողներ, կրթական հաստատություներ, այս առումով հատկապես ակտիվ մասնակցություն են ունեցել Սկանդինավյան մի շարք երկրներ, Մեծ Բրիտանիան, Ճապոնիան, բայց դա չի նշանակում, որ այս հարցը չեն բարձրաձայնել այլ, ոչ այդքան զարգացած երկրներ։ Այս հարցը արդիական է այնտեղ, որտեղ կա դպրոցական միջավայր, կամ ընդհանրապես միջավայր։ Բուլիինգը ըստ ձևերի կարելի է բաժանել երկու խմբի՝ ուղղակի և անուղղակի։ Ուղղակի բուլիինգի դեպքում դրսևորվում են հետևյալ վարքային ձևերը. Հարվածել, ծեծել, գողանալ, ծաղրել, անընդհատ բարկացնել, վիրավորել, սպառնալ։ Իսկ անուղղակի բուլիինգի դեպքում բուլիինգի զոհին մեկուսացնում են իր միջավայրից՝ ընկերներից, կանխամտածված մեկուսացնելով նրան այդ միջավայրից։ հետազոտությունները փաստում են, որ ուղղակի բուլիինգի ձևը հիմնականում բնորոշ է տղաներին, իսկ անուղղակի բուլիինգի ձևը՝ աղջիկներին։ Ուղղակի բուլիինգը ավելի հաճախ հանդիպում է կրտսեր դպրոցի, երբեմն էլ միջին դպրոցի երեխաների մոտ, իսկ անուղղակի բուլիինգը արդեն ավելի հասուն տարիքում՝ միջին դպրոցում։ Չնայած այս դասակարգմանը, և անուղղակի, և ուղղակի բուլիինգը հանգեցնում է նույն արդյունքին՝ մարդու ֆիզիկական և հոգեբանական ճնշվածության։

§ 38. Գաղափար ատոմային էներգիայի մասին: Ատոմային էներգիայի խաղաղ օգտագործումը:

1.Ինչ փոխակերպումներ են տեղի ունենում ճառագայթաակտիվ տրոհման պրոցեսում:

Ճառագայթաակտիվ տրոհման ընթացքում զգալի քանակությամբ էներգիան անջատվում է :

2.Ինչն է կոչվում ուրանի կրիտիկկան զանգված:

Ուրանի կտորի այն զանգվածը, որի ընթացքում յուրաքանչյուր տրոհման պրոցեսում ծնված նեյտրոնները իրենք են տրոհում ուրանի նորանոր միջուկներ, կոչվում է ուրանի կրիտիկական զանգված:

3.Ինչ է շղթայական ռեակցիան:

Ուրանի կրիտիկական զանգվածի ընթացքում տրոհված միջուկների թիվը և անջատված էներգիան աճում են հսկայական արագությամբ: Տեղի է ունենում անկառավարելի շղթայական ռեակցիա:

4.Ինչ է միջուկայն ռեակտորը: Դիտել տեսանյութը:

Ուրանի միջուկների կառավարելի տրոհումը, կոչվում է միջուկային ռեակտոր:

5.Ինչպես են կառավարում շղթայական ռեակցիան:

Եթե նեյտրոնների թիվը պահվի որոշակի սահմաններում՝ խոչնդոտվի նրանց թվի անկառավարելի աճը, ապա կարելի է շխթայական ռեակցիան կառավարել: Դա կարելի է իրագործել նեյտրոնների կլանիչներ օգտագործելով:

6.Թվարկեք միջուկային ռեակտորի հիմնական մասերը:

7.Ինչ գիտեքՀայկական ատոմակայանի մասին: Ատոմային էներգետիկա, ատոմային ռումբ: Բնապահպանական խնդիրներ և հետևանքներ: (Հավաքել և ներկայացնել տեղեկություն): Դիտել տեսանյութը:

8.Ո՞րն է էներգիայի աղբյուրների հիմնախնդիրները:

9.Որոնք են ատոմային ատոմակայանների առավելությունները մյուս էլեկտր. համեմատությամբ: Դիտել տեսանյութը:

10. Որոնք են միջուկային էներգետիկայի վտանգավորության հիմնական աղբյուրները: Անվտանգության ապահովումը ԱԷԿ-ի աշխատանքում:

Նախագիծ՝

Ատոմակայաններ-դրական և բացասական կողմերը:

https://mskh-my.sharepoint.com/:p:/g/personal/kh_nare_mskh_am/ETygxjo4yelJn3m_vZ7kVhoBzfoM3Mcq64op8t6gFtSM7w?e=M0Hdgk

1. Որո՞նք են տվյալ ուղղության զարգացման նախադրյալները և խոչընդոտները

Ներկա փուլում գյուղատնտեսության ոլորտի զարգացման թիվ մեկ նախապայմանը Գյուղատնտեսության նախարարության վերակազմավորումն է, անհրաժեշտ է էականորեն վերանայել նաև պետական աջակցության ծրագրերը, առաջնայնություն պետք է տրվեն խիստ պահանջված և բարձր արդյունավետություն ապահովող ծրագրերին:

1. Զարգացման ի՞նչ պատմություն է անցել տնտեսության տվյալ ճյուղը։

Գյուղատնեսությունը հնուց եղել է հայաստանի բնակչության զգաղմունքի և ապրուստի հիմնական միջոցը։ Հայերը հնուց զբաղվել են հողագործությամբ , անասնապահությամբ և կառուցել են ոռոգիչ ջրամբարներ։Գյուղական մանր տնտեսութոյւնների միավորման հիման վրա ձևավորվել են գյուղատնտեսական պետականան ( սովխոզ ) և կոլեկտիվ տնտեսություններ (կոխոզ): Գյուղատնտեսությունը նույնպես մյուս ճյուղերի նման զարգանում էր սյոցալիստական ուղիով և 1990 թ․ հանրապետությունում կար սոցյալիստական տիպի 850 ձեռնարկություն սովխոզներ , կոլտնտեսություններ, միջտնտեսային ձեռնարկություններ ։

1. Ի՞նչ դեր ունի տվյալ ճյուղը ՀՀ-ի համար։

ՀՀ – ը չնայած հողային ռեսուրսների սահմանափակմանը առանձնանում է բազմաճյուղ գյուղատնտեսությամբ ։ ՀՀ – թյան բնակլիմայական պայմանները թույլ են տալիս մշակել շուրջ 100 մշակաբույս։ ՀՀ գյուղատնտեսության մեջ առանձնանում են ճյուղեր որոնք ունեն արտահանման նշանակություն և որոշում են հանրապետության արտադրական մասնագիտացումը ։Դրանք են խաղողագործությունը , պտղաբուծությունը, հարավային բանջարաբուծությունը և ծխախոտագործարանը ։

1. Ինչպե՞ս եք պատկերացնում տվյալ ճյուղի զարգացման հեռանկարը։

Միջազգային փորձը վկայում է, որ տնտեսության մյուս ճյուղերի զարգացումը և գյուղատնտեսության ոլորտում ինտենսիվ տեխնոլոգիաների կիրառումը որպես կանոն հանգեցնում են տնտեսավարող սուբյեկտների թվաքանակի կրճատման, մեկ տնտեսության հաշվով հողատարածության մեծացման և ի հաշիվ աշխատանքի արտադրողականության բարձրացման՝ զբաղվածների թվի նվազեցման։ Հանրապետության գյուղատնտեսության ոլորտում այս օրինաչափությունները դեռևս ցայտուն դրսևորումներ չունեն։ Ուստի ագրարային ոլորտում կարևորվում է տնտեսվարման բազմաձևության և կամավորության սկզբունքով կոոպերացիայի զարգացման անհրաժեշտությունը: 

1. Ներկայումս ինչպիսի միջոցառումների համակարգ է մշակվում գյուղատնտեսության ճյուղի զարգացման համար։

 Ներկայումս գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի բացարձակ գերակշռող մասը (ավելի քան 98 տոկոսը) ապահովվում է մասնավոր հատվածի կողմից:

Տնտեսավարման նոր պայմաններում, երբ արմատապես փոխվել է հողօգտագործման համակարգը, և մշակովի հողատարածությունները մասնատվել են ավելի քան 1.2 մլն հողակտորների, առանձնահատուկ կարևորություն է ստանում գյուղատնտեսության արտադրական և սպասարկող ենթակառուցվածքների արդիականացումը գյուղատնտեսական կոոպերացիայի զարգացումը:

https://mskh-my.sharepoint.com/:p:/g/personal/kh_nare_mskh_am/EYPBo6kTaIxKkHXh2F7kY8cBQ6DgFdxbGyukbzzdqLLpRQ?e=2W5kW3

գ) a1 =- 2

d = 4 | S – ?

Sn = 2a – d (n-1) x n / 2

Sn = 2a + 10 d / 2 x 11 = – 4 + 40 /2 x n

36 x 11 / 2 = 198

վարժություն 369

S = 1 / 2

p x r

an = 2R sin x 180 / n

r = R cos x 180 / n

P = n x an

n = 4

S = 16 / R, r , a4, p -?

S = 1 / 2 P = 1 / 2 x n x an x R cos x 180 / n = 1 / 2 x n x an x an / 2 x sin 180 / n

x cos 180 ^o / n = 1 / 2 x 4 x an x an / 2 x v 2/2 x √ 2 / 2 = an x an = a4 x a4 = a4² = 16

P = n x a4 = 4 x 4 =16

r = R cos 180 / n

r = 2 √ 2 x √ 2 / 2 = 2

R = 4 / √ 2 = 4 √ 2 / 2 = 2 √ 2

R = 3

n = 3 | Z, P, S, a, – ?

a1 = 2 R sin 180/ n

a3 = 2 x 3 x sin 60^o = 2 x 3 = 6 x √ 3 / 2 = 3 √ 3

P = n x an

P = 3 x a3 = 3 x 3 √ 3 = 9 √ 3

r = R cos 180^o / n

r = 3 x cos 60 = 3 x 1 / 2 = 3 / 2

S = 10 / R, r, P, a3

S = 1 / 2 pr

p =n x an

r = R cos 180 / n

R = an / 2 x sin 180 / n

S = 1/ 2 x n an x an / 2 sin 180 / n x cos 180 / n

10 = 1 / 2 x 3 x a 3 /2 √ 3 / 2 x 1 /2

a3 _² = 4 x 10 / √ 3 = 4 x 10 √3

10 = 3 / 4 √3 – a3² / √3

r = R cos 100 / n = 2 √10√ 3 / 3 x 1/ 2 = √10 √3 / 3 x 1/ 2= √ 10 √ 3 /3

P = n x an

P = 3 x 2 √ 10√ 3 / 3 = 6 x √ 10√3 / 3

an = 2R sin 180 / n

2 √ 10 √ 3 \ 3 =6 x √ 10 √ 3 / n

a3 = 3

n = 3 | R -?

an = 2R sin 180 /n

a3 = 2x R x √ 3 / 2

3 = 2 x R x √ 3 /2

R = 3 / 2 x √3 /2 =3 / √ 3 – 8 x √ 3 = √ 3

Երկրաչափական պրոգրեսիա

a1, a2 , a3:………………….

Սահմանում – Երկրաչափական պրոգրեսիայի արտահայտությունը չի կարող դառնալ ∅ :

d = an + 1- an

an = an -1 + an +1 / 2

an = q × an

2 = an + 1 / an

an = √ an – 1 × an + 1

an = a × q

√ x × y

3 √ x × y × z

Վարժություն 378

1 , 3 , 9, 27……………

a1 = 1

a2 = 3

q = a2 / a1 = 3

a5 = a1 × q5 – 1 = ap × q4 = 1 × 3⁴= 81

a1 = a1 × q6 – 1 = a1 × q ^ũ = 1 × 3^ũ = 243

a1 = a1 × q7 -1 = a1 × q6 = 1 × 36 = 729

բ) an = 3 × 5 ^n-1

an = 3 × 5 ¹¹ = 3 × 1 = 3

a2 = 3 × 5 ^2-1 = 15

a3 = 3 × 5 ^3-1 = 75

a4 = 3 × 5 ^4-1 = 375

a5 = 3 × 5 ^5-1 = 1875

Վարժություն 388

ա) 1, 8, 15 , 21, 26 …………. սխալ է

բ) 4, 2, 1, 0, 5, 0,25 ……….. ճիշտ է

գ) -2, 2, -2, 2, -2 …………. ճիշտ է

դ ) 0,4 , 16, 46, 256 …………. սխալ է

վարժություն 389

a1 = 2

q = 0,25

a1 = 2

a2 = a1 × aⁿ¹= 2 × 0,25 _¹ = 0,5

a3 = 2 × 0,25 ³¹ = 2 x 0,25 ² = 0,21

a4 = 2 × 0,25 ⁴¹= 2 × 0,253

Պրիզման կանոնավոր է երբ բոլոր հիմքի կողմերը գնում են հիմքի հարթությանը։

Sլ = Sh +S4

a6 = 2R sin 180 / 6

2 = 2 × R sin 30

r= R × cos 30

2 × √3 / 2 = √ 3

2 = 2 × R 1 / 2

R = 2

S = 1/ 2 × 144 × √ 3 = 72 √ 3սմ ²

Sh =2 × S = 144 √3 սմ ²

խնդիր 400

S= 9 / R – ?

S = ПR_²

R =√S / П = √ 9 / 3,14 = 1,7

R ² = S / П

S = 49 П / R = ?

S = П / R²

R = √ S / П = √ 49 / 3,14 =7

Sn = n x a1

Sn = a1 x (1-q) / 1- q

q= an / an -1

an = a x q ^n-1

an = √ an -1 x an +1

խնդիր 397

a1= 5

q= 2

S5 = ?

Sn = a1 x ( 1 x qn) / 1- q

S5 = 5 x ( 1 – 2 ⁵) / 1- 2

5 x ( – 31) / -1 = 15 մ

վարժություն 397

գ)

q = 1 / 2

a1 = – 2 / S5 = ?

S5 = a1 x (1-qⁿ) / 1- q

S5 = – 2 x ( 1 – ( 1 / 2) ⁵ ) / 1 – 1/2 = -2 x (1- 1/ 32) / 1/2 = 2

31 / 32 : 1 /2 = – 31 / 16 x 2 /1 = – 31 / 8

բ) a1 = 4 q = -3 / S3 -?

Sn = a1 x ( 1- q ⁵ ) / 1-q

S 5 = 4 x ( 1- (-3 ) ⁵ ) = 4 x (1 + 2 43 ) / 244

խնդիր 385

C	25,12	18,84	82	18П	4,396	6,28	637, 42	14,65	2√ 2
R	4	3	13	9	0,7	1	101,5	2, 1/3	0б45

խնդիր 400

S	12,56	78,5	9	0,26	49П	3258,3	9,42	6,25
R	2	5	1,69	2/7	7	54,3	√ 3	1,41

Ազատի ջրամբարը գտնվում է Հայաստանի Արարատի մարզում, Ազատ գետի միջին հոսանքում, Լանջազատ գյուղի մոտ։ Շահագործման է հանձնվել 1976 թվականին։ Մակերեսը 2,85 կմ² է, ընդհանուր ծավալը՝ 70 միլիոն մ³։ Ջրամբարի առավելագույն խորությունը՝  72.4 մ ։ Սնվում է նաև աղբյուրներից։

Կեչուտի ջրամբար
Կետչուտի ջրամբարը գտնվում է Վայոց Ձորի շրջանում` Ջերմուկ քաղաքից 10 կմ հեռավորության վրա: Կառուցվել է 1981 թ., ընդհանուր ծավալը 23 մլն խորանարդ մետր է: Վայոց Ձորից հարավ-արևելք Կեչուտի ջրամբարի կառույցի մեջ հեղեղված էին միջնադարյան գերեզմանոց և խաչքարեր: Սմբատ իշխանի կինը՝ իշխանուհի Սոֆիան, Վայոց Ձորի բնությունն անվանել է «Մատանի առանց զմրուխտի» (մինչ Գնդեվանք տաճարի կառուցումը 936 թվականին): Կեչուտի ջրամբարի կառուցման անհրաժեշտության մասին չկա ոչ մի կասկած: Կեչուտ գյուղի մոտ` Արփա գետի վրա, գեղատեսիլ լեռների և անտառների շրջակայքում, ստեղծվեց ամենամեծ ջրամբարը: Արփա գետի մրրկածուփ ջրերն ուղղված էին դեպի Սևանա լիճ, որպեսզի այն պահպանեին հնարավորինս բարձր մակարդակ վրա:

Հերհերի ջրամբարը գտնվում  է Հայաստանում, Վայոց ձորի մարզում, Հերհեր գյուղի ստորին մասում, ծովի մակարդակից 1430 մետր բարձրության վրա։ Լճի ծավալը կազմում է 26 մլն մ³։ Այն կառուցված է Հերհեր գետի վրա։ Ջրամբարի աջ կողմում գտնվում է Դար Ալաղես հրաբուխը։

Ախուրյանի ջրամբար, ջրամբար Ախուրյան գետի ստորին հոսքում, գտնվում է հայ-թուրքական սահմանում ։ Կառուցված է Թուրքիայի և ԽՍՀՄ համաձայնությամբ, որը ստորագրվել է 1963 թվականի ապրիլի 25-ին։ Ըստ այդ համաձայնագրի, պիտի կարգավորվեր Ախուրյան, Կարս, Կարախան և Չորլի գետերի հոսքը, կողմերը պետք է հավասարապես օգտվեին ջրամբարից։ Ջրամբարը սկսվել է շահագործվել 1980 թվականից։

Երկարություն – 20 կիլոմետր (սահմանի երկայնքով), ջրի ծավալը գնահատվում է – 525 մլն. մ³։

Մարմարիկի ջրամբար, արհեստական ստեղծված ջրածավալ Կոտայքի մարզում, Մարմարիկ գետի վրա։ Ունի ոռոգման նշանակություն։Ջրամբարն ունի 55 մետր բարձրությամբ ամբարտակ, 24 մլն խորանարդ մետր ընդհանուր ծավալ, որից օգտակար ծավալը կազմում է 23 մլն խորանարդ մետրը։Ջրամբարը կառուցվել է 1974 թվականի նոյեմբերին, սակայն չէր շահագործվել մինչև 2012 թվականը։ Ջրամբարի պլանավորված ջուրը լցնելուց մի քանի օր առաջ պատվարի ստորին շեպը փլուզվեց, և մոտ 500 հազար խորանարդ մետր բնահող սահեց դեպի ստորին բյեֆը ։ Ջրամբարի վերականգնման շինարարական աշխատանքներն ավարտվել են 2011 թվականին։