Category: Քիմիա 9

CH₄ – մեթան

C2H6 – էթան

C3H8 – բութան

C4 H10 – պրոպան

C5H12 – պրոտան

Ուղղորդող  հարցեր.

• քանի՞  միլիոն  օրգանական  նյութ  է  հայտնի  մարդկությանը

Մարդկությանը հայտնի է 30 միլիեոնից ավել օրգանական նյութեր ։

• որո՞նք  են  օրգանական  նյութերի  բազմաթիվության  պատճառները

• ինչպիսի՞  քիմիական  կապ  է  առկա  օրգանական  նյութերի մոլեկուլներում  

Օրգանական մոլեկուլներում ատոմների միջև կապը կովալենտային և իոնային է։

• որո՞նք  են  կենսական  տարրերը, ինչու՞  են  են  այդպես  անվանում

C, H, O, N, P, S և նրանք շատ կարևոր են մարդու կյանքի գոյության համար։

• ինչպիսի՞ օրգանական  նյութեր են  առաջացնում  կենսական  տարրերը

Կենսական տարրերը առաջացնում են բարդ օրգանական նյութեր։

Ածխաջրեր, սպիտակուցբեր , նուկլեյնաթթուներ, լիպիտներ։

• ի՞նչ  նյութեր  են  պարունակվում  մարդու  կողմից  ընդունած  սննդամթերքը (անօրգանական  և  օրգանական), բերեք օրինակներ

Օրգանական նյութերից պարունակում են ճարպեր, սպիտակուցներ, ամինաթթուներ։

• ի՞նչ  է  ֆոտոսինթեզը՝ լուսասինթեզը, ինչպիսի՞  նյութեր  են  ստացվում  բույսերում լուսասինթեզի  հետրանքով (անօրգանական  և  օրգանական)

Ածխաթթու գազից և ջրից` լույսի ազդեցության տակ օրգանական նյութերի առաջացումն է։

• որո՞նք  են  ածխաջրածինների  բնական  աղբյուրները

Դրանք են՝ բնական գազ, նավթ և ածխաթթու։

• ինչու՞  է  նավթը  համարվում  <<սև  ոսկի>> 

• ինչպիսի՞  նյութեր  են  պոլիմերները, օրինակներ:

Presentation8.pptx

Լաբորատոր  փորձ 1. Մետաղների  օքսիդացումը  թթվածնով՝  մագնեզիումի  այրումը <<Հրավառություն>>:
ա) Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի    հավասարումը  և  հավասարեցրեք
էլեկտրոնային  հաշվեկշռի  եղանակով՝՝   նշելով  վերականգնիչը  և օքսիդիչը:
բ)  Կատարեք  հաշվարկ. որքա՞ն  ջերմություն  կանջատվի  ռեակցիայի
հետևանքով, եթե  մագնեզիումի  այրման   ջերմությունը՝ Q_m (Mg) = 570 կՋ/մոլ  է, իսկ  փորձի  համար  վերցվել  է  2,4 գ  մագնեզիում:

Ալկալեկան ակտիվ մետաղներից ջրի քայքայումը

Ակտիվ մետաղներից ալկալիական նատրիումի փոխազդեցությունը ջրի հետ։

Պատում

Ապակյա ամանի մեջ լցնում ենք ջուր , մի քանի կաթիլ կաթեցնումենք հայտանյութ ։ Նատրիումը պահում են կերոսինի մեջ , կերոսինից հանում ենք մի փոքր կտոր նատրիում , ֆիլտրի թղթով չորացնում ենք և գցում հայտանյութով ջրի մեջ և հեռանում ։ Անջատվում է ջրածին և ամանի միջի ջուրը դառնում է վարդագույն և այն բնորոշ է հիմքերին ։ Իսկ չեզոքացման ռեակցիայի դեպքում հիմքի լուծույթի վրա լցնում ենք աղաթթու ։ ԵՎ այդ դեպքում հայտանյութի գույնը անհետանում է և առաջանում է աղ և ջուր։ Բայց այդ փորձը ունի վտանգավոր հատկություն ։ լուծույթը պատահմամբ թռնելով աչքի մեջ , այն կուրացնում է աչքը ։

2 Na + 2 HOH – 2NaOH + H2
Լաբորատոր  փորձ 2 Ալկալիական  մետաղներից   նատրիումի  փոխազդեցությունը   ջրի  հետ            

  ա) Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի   հավասարումը,
հավասարեցրեք էլեկտրոնային  հաշվեկշռի    եղանակով,  նշեք  վերականգնիչը  և օքսիդիչը:

  բ)  Կատարեք  հաշվարկ.  որքա՞ն   է  լուծույթում  ստացված  նյութի  զանգվածային  բաժինը (%), եթե  փորձ  կատարելիս  վերցվել է 2,3 գ նատրիում, իսկ  ջուրը՝  50 մլ:

Պղնձի ստացումը իր աղից ակտիվ երկաթ մետաղով դուրս է մղվում։

Պատում

Փոքրիկ ապակե տարաի մեջ լցնում ենք ջուրը։ Հետո ավելացնում ենք CuSO₄ աղը ։ հեղուկը վառ կապույտ գույն ստանալուց հետո ավելացնում ենք պղնձի մի կտոր ։ ԵՎ տեսնում ենք թե ոնց է ակտիվ երկաթը մետաղով դուրս է մղվում աղից ։ Վերջում պղինձը ստանում է կարմիր գույն։

CuSO₄ + Fe – Cu + FeSO₄

 Լաբորատոր  փորձ 3. Պղնձի  ստացումը  իր  աղից՝ պղնձարջասպից  CuSO₄ ·  5H₂O, ակտիվ մետաղով՝  երկաթով:
ա) Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի   հավասարումը, հավասարեցրեք
էլեկտրոնային  հաշվեկշռի   եղանակով,  նշեք  վերականգնիչը  և օքսիդիչը:
բ)  Կատարեք  հաշվարկ.  որքան  է ստացված  պղնձի  զանգված, եթե
ձողի  զանգվածի  փոփոխությունը  եղել  է  0,8 գ:

Լաբորատոր  փորձ 4. Ակտիվ   մետաղներից՝  ցինկի   փոխազդեցությունը  աղաթթվի հետ:
ա) Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի   հավասարումը, հավասարեցրեք
էլեկտրոնային  հաշվեկշռի   եղանակով,  նշեք  վերականգնիչը  և օքսիդիչը:
բ)  Կատարեք  հաշվարկ.  որքան   գազ   կանջատվի մլ (ն.պ.),եթե
փորձի   համար  վերցվել  է  2,6 գ  ցինկ:

Տեսանյութեր

https://mskh-my.sharepoint.com/:p:/g/personal/kh_nare_mskh_am/ET7XkGeHAsxPvDI55SvjmTMBjN8OS2IHAbMu4qn-b1GOtg?e=fVpyz6

-Մետաղների  ստացման
   ընդհանուր եղանակները: Էլեկտրոլիզ՝ էլեկտրատարրալուծում
*-Ալկալիական մետաղներ` նատրիում, կալիում
*-Մագնեզիում և հողալկալիական  մետաղներ: Ջրի կոշտությունն  ու  դրա  վերացման   եղանակները:
*-Ալյումին: Ալյումինի  օքսիդի  և  հիդրօքսիդի  ամֆոտերությունը
*-Երկաթ: Երկաթի օքսիդները, հիդրօքսիդները և աղերը:

Ուղղորդող  հարցեր.

• Ո՞ր   տարրերն  են  ավելի  շատ, մետաղները, թե՞  ոչ  մետաղները, ինչու՞:

Ավելի շատ են մետաղները որովհետև քիմիական տարրերի դասակարգումը մետաղների և ոչ մետաղների պայմանական է: 

• Ո՞ր   առանձնահատկություններն  են  բնորոշ  բոլոր  մետաղներին:

Մետաղները քիմիական ռեակցիաներում միայն վերականգնիչներ են, ինչն էլ մետաղները և ոչ մետաղները տարբերակող առանձնահատկություն է: Մետաղներ ատոմների չափերը մեծ են բայց նրանց արտաքին էներգիան մակարդակի էլեկտրոնները զգալիորեն հեռու են միջուկից և իրար հետ շատ թույլ են կապված։

• Մեկնաբանեք  մետաղների  ֆիզիկական   հատկությունները:

Բյուրեղավանդակի այդ յուրահատուկ կառուցվածքը պայմանավորվում է մետաղի կարևոր բոլոր ֆիզիկական հատկությունները՝ գույնը , կարծրությունը հալման ջերմաստիճանը, խտությունը, էլեկտրահաղորդականությունը, ջերմահաղորդականությունը, մետաղական փայլը, անթափանցիկությունը և պլաստիկությունը։

• Մեկնաբանեք  մետաղների   քիմիական   հատկությունները, այսինքն  մետաղների  փոխազդեցությունը  պարզ    և  բարդ  նյութերի  հետ  ռեակցիաների  հավասարումները:

Պարզ նյութերի հետ փոխազդվելուց , օրինակ- թթվածնի հետ բոլոր մետաղները փոխազդվում են բացի ոսկուց և պլատինից։ Փոխազդեցությունը արծաթի հետ տեղի է ունենում միայն բարձր ջերմաստիճանի դեպքում բայց նրա երկրորդ օքսիդը չի առաջանում, որովհետև արծաթը ջերմապես անկայուն է ։ մետաղի կախվածությունից այն կարող է լինել օքսիդ և պերօքսիդ։

• Որո՞նք   են   մետաղների  ստացման   ընդհանուր   եղանակները, գրեք  համապատասխան  ռեակցիաների  հավասարումները:
•  Ի՞նչ  է  Էլեկտրոլիզ՝ էլեկտրատարրալուծումը, ո՞ր  մետաղներն  են  ստանում  այդ եղանակով

Հաշվարկային  լաբորատոր  փորձեր՝ <<Մետաղների  քիմիական  հատկությունները>>

Ուղղորդող հարցեր.
*1-   Ինչո՞ւ  են 7- րդ  խմբի  գլխավոր  ենթախմբի  տարրերին   անվանում «հալոգեններ»,  բնութագրեք այդ տարրերը 

F , CL, Br, I , At:

 *2-Հալոգենները   ինչպիսի՞ միացությունների  ձևով  են   
      տարածված  բնության   մեջ, գրեք օրինակներ…

*3-. Ինչո՞ւ են  հալոգենները  համարվում  կենսական  տարրեր, թվարկեք  հալոգենների  միացությունների   դերը  մարդու  օրգանիզմում….
*4-Գրեք   հալոգենների   ատոմների  բաղադրությունը   և  կառուցվածքը
*5-Ինչպիսի՞  վալենտականություն  և   օքսիդացման աստիճան  է  ցուցաբերում  քլորը  միացություններում, գրեք  օրինակներ…
*6- Թվարկեք   հալոգեն պարզ նյութերի  ֆիզիկաքիմիական  հատկությունները
*7-  Որտե՞ղ  են  կիրառում   քլորը   և նրա  միացությունները

*8-  Որտե՞ղ  են  կիրառում   աղաթթուն  և  նրա  աղերը, ի՞նչ  է  ժավելաջուրը…,  

       ի՞նչ  է   քլորակիրը…
*9- Կարելի՞ է  խմելու   ջուրը   ախտահանել  քլորով, պատասխանը  հիմնավորեք…
*10-Աղաթթվի  ո՞ր  աղի  0.9%-֊անոց  ջրային  լուծույթն  է  կոչվում «ֆիզիոլոգիական լուծույթ»:

Լաբորատոր  փորձեր՝ <<Աղաթթվի  քիմիական  հատկությունները>>

Նախագծի անվանումը՝<<Կենդանի  օրգանիզմի  քիմիան>>

Բովանդակությունը.  <<Կենսական տարրեր(մակրո-, միկրո-, ուլտրատարրեր): Սպիտակուցներ:Նուկլեինաթթուներ:   Ածխաջրեր:  Ճարպեր: Վիտամիններ>>:

Ուղղորդող հարցեր.

• Որո՞նք են  կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը
• Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը,նրա  բաղադրությունը
• Ինչու՞  են  գիտնականներն ասում. «Կյանքը՝ սպիտակուցների գոյության ձևն  է»
• Ինչպիսի՞  օրգանական և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում
• Ինչպիսի՞ քիմիական ռեակցիայով  կարելի  որոշել  օսլայի առկայությունը սննդանյութերում
• Ի՞նչ պայմաններ  են  անհրաժեշտ  բույսի  աճի  համար
• Ի՞նչ  է  լուսասինթեզը 〈ֆոտոսինթեզը〉
• Ո՞րն է  վիտամինների  դերը  կենդանի  օրգանիզմներում:

Լաբորատոր  փորձեր՝ օսլայի, գլյուկոզի, սախարոզի  հայտնաբերման  որակական  ռեակցիաները:

Օսլայի բացահայտման ռեակցիաներ. Բույսերի հիմնական պաշարային ածխաջուրը՝ օսլան, յոդի լուծույթի  նույնիսկ չնչին կոնցենտրացիայի առկայությամբ ստանում է մուգ կապույտ  գունավորում (առաջանում է համալիր միացություն)։ Գունավորումը պայմա-նավորված է ամիլոզի առկայությամբ։ Չնայած ամիլոպեկտինի պարունակությունը օսլայում մի քանի անգամ շատ է ամիլոզի քանակությունից, ամիլոզի կապույտ գունավորումը քողարկում է ամիլոպեկտինի կարմրամանուշակագույն գունավորումը։ Տաքացման հետևանքով համալիրը քայքայվում է, գունավորումն անհետանում, սառչելու դեպքում՝ նորից հայտնվում։Այս ռեակցիան թույլ է տալիս հայտնաբերել միջավայրում օսլայի նույնիսկ աննշան քանակությունը։

 Ածխատանքի  համար  անհրաժեշտ  է.

1. Օսլայի լուծույթներ
2. Յոդով գունավորված օսլայի լուծույթի անգունացում (տաքացնելու դեպքում):
3. Լուծույթի գունավորման առաջացում (սառեցնելու դեպքում):
4. Գունավորման վերականգնում:

Նյութեր և ռեակտիվներ: Կարտոֆիլ, սպիտակ  հաց, բրինձ, խնձոր, օսլայի 1% լուծույթ, Լյուգոլի ռեակտիվ՝ յոդի  ջրային  լուծույթ:

Ատոմի բաղադրությունը