Category: Կենսաբանության 9

Կենսոլորտը երկրի թաղանթ է , որը բնակեցված է կենդանի օրգանիզմներով և գտնվում է նրանց ազդեցության տակ, նրանց կենսագործունեության առարկաներով զբաղված։ Կենսոլորտ հասկացությունը տվել է ավստրիացի գիտնական էդվարդ Զյուսը 19-րդ դարում՝ իր «Երկրի դեմքը» գրքում: Քանի որ կենդանի օրգանիզմներն ունեն շատ լայն տարածում, ապա կենսոլորտը ընդգրկում է ողջ ջրոլորտը, քարոլորտի վերին և մթնոլորտի ստորին շերտերը: Այդ շերտերում կան միջավայրի այնպիսի պայմաններ, որոնք նպաստավոր են կենդանի օրգանիզմների համար: Կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչները դրանք բույսերն են և կենդանիները։

Մարդու ազդեցությունը բնության վրա

Իսկ մարդը դասվում է կենդանիների թագավորությանը։ Բայց մարդ էակը առանձնահատուկ է որովհետև նա ակտիվորեն կարող է ազդել բնության վրա որոշ փոփոխություններ կատարելով։ Բայց բնության փոփոխումները լինում են դրական և բացասական։ Եթե մարդ զբաղվում է անտառների վերականգնումով , կենդանական պոպուլյացիաների վերականգնումով, գետերի լճերի ծովեր օվկիանոսների աղտոտված տարացքների մաքրությամբ ապա մարդ դրական ազդեցություն է թողնում բնության վրա ։ Իսկ եթե տեղի է ունենում աղտոտվածություններ , ծառահատումներ և կենդանիների բույսերի ոչնչացում ապա մարդ ազդում է բացասական կերպով բնության վրա։

Կենդանի օրգանիզմների փոխազդեցությունը նյութերի հետ

Կենդանի օրգանիզմները միայնակ չեն կարող երկարատև գոյատևել, նրանք փոխազդում են տարբեր մարմինների և նյութերի հետ: Օրինակ երկրագնդում տարբեր նյութերի հոսքը որը իրականացվում է կենդանի օրգանիզմների միջոցով։ Որոշ նյութերից օրինակ ածխաթթու գազը կամ ջուրը նրանք հեռանում են կենդանի օրգանիզմներից և հայտնվում շրջական միջավայրում հետո նորից ետ դառնում կենդանի օրգանիզմներում։ Եվ այդ գործողության հետևանքով կատարվում է նյութերի շրջապտույտ։

Կենդանի օրգանիզմի կյանքի կենսածին և ոչ կենսածին պայմանների ամբողջությունը կազմում է նրա կյանքի միջավայրը։ Միջավայրի պայմանները միշտ ենթարկվում են փոփոխության և ամեն կենդանի էակ իր գոյությունը պահապանելու համար հարմարվում է այդ պայմաններին։ Կենսոլորտում կյանքի չորս հիմնական միջավայրերը տարբերվում են՝ ջրային, ցամաքաօդային, հողային միջավայրերի և կենդանի օրգանիզմները որպես կյանքի միջավայր։ Արտաքին միջավայրի այն բաղադրիչները, որոնք ուղղակի կամ անուղղակի ազդում են կենդանի օրգանիզմների կեսագործունեության, թվաքանակի, աշխարհագրական տեղաբաշխման և տարածվածության վրա կոչվում են էկոլոգիական գործոններ ։ Էկոլոգիական գործոնները օրգանիզմների վրա ունեցած ազդեցության ՝ շատ բազմազան են։

Ոչ կենսածին խմբի գործոնների շարքին են դասվում անկենդան մարմինների գործոնները։ Այս գործոնները կարող են ազդել օրգանիզմի վրա ինչպես ուղակի, օրինակ լույսը , ջերմությունը, այնպես էլ անուղղակի։

Կենսածին խմբի գործոնները կենդանի օրգանիզմների միջև բոլոր հնարավոր փոխազդեցություններն են ։Օրինակ միջատներով բույսերի փոշոտումը, մեկ տեսակի օրգանիզմների կողմից մյուսների ուտելը և այլն։

Մարդածին գործոնների շարքին են դասվում մարդկային գործունեության բոլոր ձևերը, որոնք փոխում են կենդանի օրգանիզմների գոյությոան միջավայրի պայմանները կամ պնմիջականորեն ազդում են բույսերի, կենդանիների կամ այլ օրգանիզմների տարբեր տեսակների վրա։ Մարդու կողմից բնության այս կամ այն տեսակների ոչնչացումը մարդածին ուղղակի գործոնի օրինակ է։ Անուղղակի մարդածին գործոնի օրինակ է միջավայրի աղտոտումը։

Ուսումնական նյութ կենսաբանություն

Օրգանիզմների ժառանգական հատկությունները շատ կայուն են և դժվարությամբ են փոփոխությունների ենթարկվում ։ Նույնիսկ ֆենոտիպի խիստ փոփոխության դեպքում արտաքին միջավայրի ներգործությամբ օրգանիզմի գենոտիպը կարող է չփոփոխվել։ Նոր հատկանիշների փոխանցումը հաջորդ սերունդներին բացատրվում է գենոտիպի փոփոխությամբ։ Նորմայից կտրուկ թռիչքաձև շեղումը և բույսի կամ կենդանու մեջ ժառանգվող նոր հատկանիշի առաջացումը կոչվում է մուտացիա։

Առաջին անգամ մուտացիան հայտնաբերելէ հոլանդացի բուսաբան Դե Ֆրիզը, որը տարիներ շարունակ ուսումնասիրվել է իշախոտ կոչվող բույսը։ Դե Ֆրիզը սովորական բազմաթիվ բույսերի մեջ հայտնաբերեց նոր հատկանիշներով մի քանի բույսեր (Լայն տերևներ, բարձր ցողուն կամ թզուկ և այլն)։ Այդպիսի ձևերի սերունդում նոր հատկանիշները պահպանվեցին որը ապացուցում էր դրանց ժառանգական բնույթը։ Շատ մուտացիաներ են հայտնաբերվել դրոզոֆիլի մոտ։ Միանման պայմաններում ապրող նրա առանձնյակները օրինակ տարբերվում էին աչքերի, մարմնի գույնով, թևերի, փորիկի ձևով և այլն։ Մուտացիաներ հայտնաբերված են այլ կենդանիների մոտ։

Մունտանտի գենային հիմքի փոփոխությունը կարող է կատարվել 2 ուղությամբ։ Եթե քրոմոսոմում փոփոխվում է ԴՆԹ- ի մոլեկուլներում նուկլեոտիդների դասավորության կարգը, այսինքն գենի վերակառուցում մուտացիաները կոչվում են գենային ։ Գենային մուտացիայի օրինակ է կենդանիների ալբինիզմը, դրոզոֆիլի աչքերի գույնի փոփոխությունը։

Քրոմոսոմների քանակի և կառուցվածքի փոփոխության դեպքում մուտացիաները կոչվում են քրոմոսոմային։ Սեռական բջիջներում քրոմոսոմների թվի փոփոխությունը կարող է հանգեցնել Պոլիպլոիդյաի երևույթի ,որի դեպքում սեռական բջիջների հասունացման ժամանակ խախտվում է քրոմոսոմների տարրային կարգը։

Մուտացիաների պատճառներ

Մուտացիաները կարող են առաջանալ միջավայրի տարբեր գործոններով, օրինակ – քիմիական նյութերով կամ իոնիզացնող ճառագայթման ներգործությամբ։ Մուտացիաներ առաջացնող գործոնները կոչվում են մուտագեններ։

Մուտացիաների հետևանքները բջջի և օրգանիզմի համար

Մուտացիաները, որոնք վատթարացնում են բջջի գործունեությունը բազմաբջիջ օրգանիզմում, հաճախ հանգեցնում են բջջի վերացմանը (մասնավորապես բջջի ծրագրավորվող մահվան՝ ապապտոզին)։ Եթե ներքին և արտաքին բջջային մեխանիզմները չեն հայտնաբերել մուտացիան և բջիջը անցել է բաժանումը, ապա մուտանտային գենը փոխանցվում է բջջի բոլոր սերունդներին, և առավել հաճախ հանգեցնում նրան, որ բոլոր այդ բջիջները սկսում են այլ կերպ գործել։ Բարդ բազմաբջիջ օրգանիզմի սոմատիկ բջիջների մուտացիան կարող է բերել չարորակ կամ լավորակ նորագոյացությունների, սեռական բջջում՝ սերնդի ամբողջ օրգանիզմի հատկությունների փոփոխություն։

Գոյատևման հաստատուն պայմաններում առանձնյակներից շատերն ունեն օպտիմալին մոտ գենոտիպ, իսկ մուտացիաներն առաջացնում են օրգանիզմի գործառույթների խախտում, նվազեցնում նրա հարմարվածությունը և կարող են բերել առանձնյակի մահվան։ Սակայն, շատ հազվադեպ մուտացիան կարող է նպաստել օրգանիզմի մոտ օգտակար հատկանիշների առաջացմանը, և այդ դեպքում մուտացիաները շրջակա միջավայրին հարմարվելու միջոցներ են ձեռք բերում և համապատասխանաբար կոչվում են հարմարվողական։

Մեյոզի արդյունքում դիպլոիդ հավաքակազմով բջջից առաջանում են հապլոիդ հավաքակազմով բջիջներ (վերջին հաշվով գամետներ), որոնց հետագա միաձուլումից բեղմնավորման արդունքում նորից վերականգնվում է քրոմոսոմների դիպլոիդ հավաքակազմն, այսինքն՝ սեռական եղանակով բազմացող օրգանիզմների համար մեյոզն ապահովում է տեսակի քրոմոսոմային հավաքակազմի հաստատունությունը։ Մեյոզը կարևոր նշանակություն ունի նաև օրգանիզմների փոփոխականության մեծացման գործում, ինչը նյութ է հանդիսանում բնական ընտրության համար։ Փոփոխականության մեծացման մեջ կարևոր են նախ՝ մեյոզի առաջին բաժանման պրոֆազում տեղի ունեցող տրամախաչման պրոցեսը, և ապա՝ առաջին բաժանման անաֆազում քրոմոսոմների անկախ բաշխումը, որը բերում է հատկանիշների անկախ, պատահական բաշխման:

Մեյոզը բաղկացած է 2 հաջորդական բաժանումներից, որոնց միջև կա կարճ ինտերֆազ։

• I պրոֆազ,, առաջին պրոֆազը շատ բարդ է և կազմված է 5 փուլերից։

• Լիպտոտենա կամ լիպտոնեմա, քրոմոսոմների փաթեթավորում, ԴՆԹ-ի կոնդենսացիա քրոմոսոմների ձևավորումով՝ բարակ թելերի տեսքով (քրոմոսոները կարճանում են)։
• Զիգետգենա կամ զիգոնեմա, ընթանում է կոնյուգացիա՝ հոմոլոգ քրոմոսոմների ձևավորված կազմությունների հետ միացումով, որը կազմված է երկու միացած քրոմոսոմներից, որոնք նաև կոչվում են բիվալենտեներ և ընթանում է նրանց հետագա խտացումը։
• Պահիտենա կամ պահինեմա, (ամենաերկար փուլը), մի քանի մասերում հոմոլոգ քրոմոսոմները իրար են միացվում, ձևավորելով խիազմաներ։ Այնտեղ տեղի է ունենում տրամախաչում՝ հոմոլոգիական քրոմոսոմների միջև մասերի փոխանակում։
• Դիպլոտենա կամ դիպլոնեմա, տեղի է ունենում քրոմոսոմների մասնակի ապապարուրում, այդ ժամանակ կարող է նաև աշխատել գենոմի մասը, տեղի է ունենում տրանսկրիպցիաների գործընթացներ (ՌՆԹ-ի ձևավորում), տրանսլիացիա (սպիտակուցի սինթեզ); հոմոլոգ քրոմոսոմները դեռևս մնում են միացված։ Որոշ կենդանիների մոտ ձվաբջիջիների քրոմոսոմները մեյոզի այս փուլում ձեռք են բերում լամպաձև խոզանակի նման քրոմոսոմների բնորոշ ձև։
• Դիակենես, ԴՆԹ-ն մաքսիմալ կերպով կոնդեսացվում է, սինթեզման գործընթացները ավարտվում են, միջուկային թաղանքը լուծվում է; ցենտրիոլները հեռանում են դեպի տարբեր բևեռներ; հոմոլոգիական քրոմոսոմները մնում են միացված։

I պրոֆազից հետո ցենտրիոլները հեռանում են դեպի բջջի բևեռները, ձևավորվում են բաժանման իլիկի թելիկները, միջուկային մեմբրանը և միջուկները քանդվում են։

• I մետաֆազ, բիվալենտային քրոմոսոմները ձևավորվում են բջջի հասարակածի երկայնությամբ։
• I անաֆազ, միկրոխողովակները կրճատվում են, բիվալենտները բաժանվում են և քրոմոսոմները հեռանում են դեպի բևեռները։ Կարևոր է նշել, որ քրոմոսոմների կոնյուգացիայից զիտոգենում դեպի բրեռներ են շարժվում ամբողջական քրոմոսոմներ, որոնցից յուրաքանչյուրը բաղկացած են երկու քրոմատիդներից, այլ ոչ թե առանձին քրոմատիդներից, ինչպես միտոզում։
• I թելոֆազ, քրոմոսոմները ապապարուրվում են և հայտնվում է միջուկային թաղանք։

Մեյոզի երկրորդ բաժանումը տեղի է ունենում առաջինից անմիջապես հետո, առանց ինտերֆազի արտահայտման. S շրջանը բացակայում է, քանի որ երկրորդից առաջ տեղի չի ունենում ԴՆԹ-ի կրկնապատկում։

• II պրոֆազ, տեղի է ունենում քրոմոսոմների կոնդեսացիա, բջջակենտրոնը բաժանվում է և բաժանման մասերը շարժվում են դեպի բևեռներ, քանդվում է միջուկային թաղանթը, ձևավորվում է իլիկի թելիկներ, որն ուղղահայաց է առաջին բաժանմանը։
• II մետաֆազ, ունիվալենտային քրոմոսոմները (որոնցից յուրաքանչյուրը բաղկացած է երկու քրոմատիդներից) մակերևույթներից վրա տեղավորվում են «էկվատորում», ձևավորելով այսպես կոչված մետաֆազային շերտ։
• II անաֆազ, ունիվալենտները բաժանվում են և քրոմատիդները շարժվում են դեպի բևեռներ։
• II թելոֆազ, քրոմոսոմները ապապարուրվում են և հայտնվում է միջուկային շերտ։

կենդանի օրգանիզմների ժառանգականության, կառուցվածքային և ֆունկցիոնալ միավոր։ «Գեն» տերմինը մտցվել է 1909 թվականին դանիացի բուսաբան Վիլհելմ Յոհանսենի կողմից։ Գենը իրենից ներկայացնում է ԴՆԹ-ի հատված, որը իր մեջ պարունակում է ինֆորմացիա սպիտակուցի առաջնային կառուվածքի կամ ֆունկցիոնալ ՌՆԹ-ների կառուցվածքի մասին։ Գեների տարբեր ալելները որոշում են կենդանի օրգանիզմների ժառանգական հատկանիշները, որոնք բազմացման միջոցով ծնողներից փոխանցվում են ժառանգներին։ Միտոքոնդրիումների և պլաստիդների մեջ գտնվող ԴՆԹ-ն իր հերթին որոշում է նրանց համապատասխան հատկանիշները և չի մտնում օրգանիզմի գենոմի կազմի մեջ (ցիտոպլազմային ժառանգականություն)։

Որոշ միաբջիջ օրգանիզմների մոտ գոյություն ունի մի պրոցես, որի ժամանակ տեղի է ունեում գեների հորիզոնական տեղափոխություն մի բջջից դեպի մյուս բջիջ և այն կապ չունի բազմացման հետ։

1865 թվականին ավստրիացի հոգևորական Գրեգոր Մենդելը հրապարակեց ոլոռի խաչասերման ժամանակ հատկանիշների ժառանգաբար փոխանցման օրինաչափությունների վերաբերյալ իր հետազոտությունների արդյունքները։ Մենդելը ցույց տվեց, որ որոշակի ժառանգական հատկանիշներ բազմացման ժամանակ չեն խառնվում, այլ ծնողներից հաջորդ սերունդներին փոխանցվում են դիսկրետ միավորների ձևով։ Նրա կողմից ձևակերպված՝ ժառանգականության մասին օրինաչափություններն ստացան Մենդելի օրենքներ անվանումը։ Կենդանության օրոք նրա աշխատանքները հայտնի չէին և արժանանում էին սուր քննադատության (քանի որ գիշերային գեղեցկուհու վրա կատարված նմանատիպ փորձերը չէին հաստատում Մենդելի ներկայացրած օրինաչափությունները)։ Հետագայում նշված օրինաչափությունները կոչվեցին Մենդելի օրենքներ։ Չնայած Մենդելը ոչինչ չգիտեր բջջում ժառանգական գործոնների տեղադրության, քիմիական բնույթի և որևէ հատկանիշի վրա ազդելու մեխանիզմի մասին, բայց այդ գործոնների՝ որպես ժառանգականության միավորների մասին ուսմունքը դարձավ գենի տեսության հիմքը, իսկ հատկանիշի ժառանգման գենետիկական վերլուծության մեթոդը՝ գենետիկի հիմնական մեթոդ։

20-րդ դարի սկզբներին Մենդելի օրենքները, որոնք անհասկանալի էին ժամանակակիցներին, «վերահայտնաբերեցին» մի շարք կենսաբաններ, որի համար գենետիկայի պաշտոնական սկզբնավորումը համարվում է 1900 թվականը, իսկ 1906-ին Բեյթսոնի առաջարկով ժառանգականությունը և փոփոխականությունն ուսումնասիրող գիտությունը կոչվեց գենետիկա։ Դեռ 1900-ականների սկզբում Հյուգո դը Ֆրիզը հաստատել էր, որ ժառանգական հատկանիշները փոխվում են թռիչքաձև, և առաջարկել էր մուտացիաների տեսությունը։ Հետագայում Մորգանը և ուրիշները ապացուցեցին, որ գեների հիմնական կրողները քրոմոսոմներն են, որոնք ձողիկանման (կամ թելանման) գոյացություններ են բջիջների կորիզներում, և գեները քրոմոսոմի վրա տեղադրված են գծային կարգով։

միտոզը բջիջների անուղղակի բաժանումն է որը տեղի սոմատիկ կամ մարմնական բջիջներում :

Միտոզի գաղափարը

1.Կա ժառանգական նյութի հավասարաչափ բաշխում :

2. Պահպանվում է քրոմոսոմների մշտական թիվը :

3. Պայմանավորված է օրգանիզմի աճը, զարգացումն ու վերականգնվում :

4. Ապահովում է սերունդների նմանությունը ծնողներին հետ վեգետատիվ վերարտադրության ժամանակ:

Ինտերֆազա երկու բաժանումների միջև ընկած ժամանակահատվածն է , որի ընթացքում բջիջն աճում է ձևավորվում է և նախապատրաստվում բաժանմանը :

Միտոզը բաղկացած է 4 փուլից- պրոֆազ, մետաֆազ, անաֆազ և թելոֆազ:

Պրոֆազա

պրոֆազի ժամանակ քրոմոսոմները սկսում են պարուրվել, հաստանալ և կարճանալ, ընդունում են բարակ թելի տեսք և վերջում բոլոր քրոմոսոմները դառնում են տեսանելի լուսային մանրադիտակի տակ: Քրոմոսոմների պարուրումը պարտադիր է դուստր բջիջների միջև ժառանգական ինֆորմացիայի հաջողված բաժանում իրականացնելու համար:

Մետաֆազա

մետաֆազայում քրոմոսոմների պարուրումը և հաստատումը ավելի արտահայտիչ է : Նրանք շարժվում են բջջի հասարակածային շրջան առաջացնելով հասարակածային թիթեղիկ : Քրոմոսոմները առաջացնում են մետաֆազային թիթեղ և յուրաքանչյուր քրոմոսոմին կենտրոնական մասում ցենտրոմներ: Երբ բոլոր քրոմոսոմները կպած են լինում բաժանման իլիկի թելիկներին յուրաքանչյուր քրոմոսոմի քրոմատիդները սկսում են միմյանցից հեռանալ դեպի բջջի բևեռները , մեկ բևեռները մոտենում է մի քրոմատիդ

հակադիր բևեռին՝ մյուսը։

Անաֆազա

Անաֆազում դուստր քրոմոսոմները տարամիտվում են դեպի բջջի բևեռները։ Քրոմոսոմների շարժումն իրականանում է բաժանման իլիկների շնորհիվ, որոնք կծկվում են և դուստր քրոմոսոմներին փգում բջջի հասարակածից դեպի բևեռները։ Քրոմոսոմների շարժման ընթացքեւմ օգտագործվում է ԱԵՖ-ի էներգիան։

Թելոֆազա

Միտոզի վերջի փուլը թելոֆազն է։ Թելոֆազում բջջի բևեռներին մոտեցած քրոմոսոմներն սկսում են ապապարուրվել, դրանք երկար թելիկների տեսք են ընդունում և միահյուսվում իրար, որը բնորոշ է չբաժանվող կորիզին։ Դուստր կորիզներում նորից կորիզաթաղանթ է գոյանում, ձևավորվում են կորիզակները և լրիվ վերականգնվում է ինտերֆազին բնորոշ կորիզի կառուցվածքը։ Թելոֆազի ընթացքում տեղի է ունենում նաև ցիտոպլազմայի բաժանում՝ ցիտոկինեզ, որի հետևանքով բջջաթաղանթի բաժանման արդյունքում երկու դուստր բջիջներն անջատվում են միմյանցից։ Այս բջիջներն լրիվ կերպով նման են մայր բջջին։

Կյանքի ոչ բջջային ձևեր՝վիրուսներ, կառուցվածքը, կենսագործնեությունը։

Վիրուսներ ունեն նաև լիպիդային պատյան, որը շրջապատում է կապսիդը բջջից դուրս գտնվելու ժամանակ։

Վիրուսների ձևերը տարբեր են՝ հասարակ պարուրաձևից և իկոսաեդրից (քսանանիստից) մինչև ավելի բարդ կառույցներ։ Վիրուսի միջին մեծությունը կազմում է բակտերիայի մեծության մոտ 1/100-րդը: Վիրուսների մեծ մասը շատ փոքր են լուսային մանրադիտակով հայտնաբերվելու համար։

Համեմատել բակտերիաների հետ ։

Բակտերիալ բջջիջները դասվում են պրոկարիոտ (անկորիզ) բջջիջների շարքին: Բակտերիաները մեծամասամբ լինում են միաբջիջ: Նրանց չափսերը տատանվում են 1-10 միլիմետր:Լինում են տարբեր ձև ՝ գնդաձև, ցուպիկաձև, պարուրաձև և այլն: Բակտերիալ բջիջը առանձնանում են խիտ բջջապատով, ձևավորված կորիզի բացակայությամբ : Ի տարբերություն էուկարիոտ բջիջների բակտերիալ բջջում բացակայում են որոշ օրգանոիդներ ( Օրինակ ՝միտոքոնդրյումներ, էնդոպլազմատիկ ցանց, Գոլջիի ապարատ ), ԴՆԹ – ն կենտրոնացված են մեկ քրոմոսոմի մեջ որը իր հերթին ազատ լողում է ցիտոպլազմայում, քանի որ կորիզաթաղանթ գոյություն չունի : Բակտերիաները ունեն կենդանի օրգանիզմին բնորոշ հատկությունները ՝ աճում են, զարգանում նյութափոխանակություն են կատարում, բազմանում և այլն:

Ի տարբերություն բակտերիաների վիրուսները ունեն ոչ բջջային կառուցվածք

և բազմանում միայն կենդանի բջջիջների ներսում , հարուցում են անգամ բակտերիաների ( օրինակ ՝ բակտերիոֆագերը ) : Վիրուսի գենետիկական նյութ է ծառայում ԴՆԹ-ն կամ ՌՆԹ- ն որը պարփակված է սպիտակուցային թաղանթի մեջ: Վիրուսը հայտնաբերվել է 1892 թ. Ռուս գիտնական Դ. Իվանովսկու կողմից : Վիրուսները տարածում են ավելի արագ քան բակտերիաները դրան նպաստում են նրանց փոքր չափսերը ,պարզ կառուցվածքը

և հաճախակի վերափոխումները (մուտացիաները):

Ընտրել որևէ վիրուսային հիվանդություն նկարագրել ախտանիշները, վարակման աղբյուրները, բուժման մեթոդները։

Գրիպ

Գրիպը սուր շնչական վարակ է, որը հարուցվում է օրթոմիքսովիրուսներով և հաճախ բերում է էպիդեմիկ և պանդեմիկ տարածման։ Գրիպին բնորոշ է փոխանցման օդա-կաթիլային մեխանիզմը, կարճ ինկուբացիոն շրջանը, սուր սկիզբը, արտահայտված ինտոքսիկացիան, շնչուղիների, մասնավորապես շնչափողի ախտահարումը։

Միայն նախորդ հարյուրամյակում գրանցվել է գրիպի 4 պանդեմիա և 20 էպիդեմիա։ Առաջին պերանդեմիան սկսվել է 1918-1919 թթ., կոչվել է «իսպանկա» և խլել է ավելի քան 20 միլիոն մարդկային կյանք։ Երկրորդ, երրորդ, չորրորդ պանդեմիաները դիտվել են համապատասխանաբար 1947 թ, 1957 թ, 1968 թ.։

Գրիպը անց է կացվում էթիոտրոպ, պաթոգենետիկ և սիմտոմատիկ թերապիա։

Հակավիրուսային քիմիեպրեպարատներից արդյունավետ են Օզելտամիվիրը (Տամիֆլյու), Ռեմանտադինը, Արբիդոլը։ Կարելի է կիրառել նաեվ ինտրանազալ օքսոլինի և տեբրոֆենի քսուկներ։ Ծանր դեպքերում կիրառում են հակագրիպային իմունոգլոբուլին։

Պաթոգենետիկ բուժումը ներառում է դեզինտոքսիկացիոն, դեսենսիբիլիզացնող, հեմոռագիկ համախտանիշը կանխող միջոցառումներ։

 Նախագծի մասնակիցներ 9-10րդ դասարանի սովորողներ

Նախագծի նպատակը

• պարզել պատվաստանյութերի տեսակները

Չինական, սպուտնիկ, աստրա զենեկա, մոդեռնա

• համեմատել կորոնավիրուսի պատվատանյութի տեսկաները արդեն վաղուց գործող, ավանդական դարձած պատվաստանյութերի հետ
• ինչ մեխանիզմով են դրանք ստեղծված, որն է նմանությունները

Comirnaty (Pfizer)-ը հաստատված է 12 տարեկան և բարձր տարիքի մարդկանց օգտագործման համար:

TGA-ն ժամանակավորապես հաստատել է այն Ավստրալիայում օգտագործման համար 2021 թվականի հունվարի 25-ին (16 տարի և ավելի) և 2021 թվականի հուլիսի 22-ին (12 տարի և ավելի):

Ավստրալիայում պատվաստանյութերի տարածման մեջ Pfizer պատվաստանյութն այժմ հասանելի է 12 տարեկան և բարձր բոլոր մարդկանց համար:

Դոզայի ժամանակացույց

• կորոնավիրուսի որ տեսակի պատվաստանյութն է ավելի արդյունավետ, ինչու

Ավստրալիայում առկա պատվաստանյութերն են.

1. Comirnaty (Pfizer) vaccine
2. Vaxzevria (AstraZeneca) vaccine
3. Spikevax (Moderna) vaccine

• փորձել մենաբանել պատվաստանյութի նկատմամբ դրական և բացասական կարծիքները

Կան պատվաստանյութեր որոնք կարող են վնաս տալ մարդու օրգանիզմը նայած ինչ ձևի և ինչ եղանակով են ստեղծված։ Բայց արտերկիր գնալու համար շատ պետք են գալիս պատվաստանյութերը և մարդիկ պետք է ընդունեն այդ պատվաստանյութերը։

1.Օրգանական և անօրգանական նյութեր, մակրո և միկրո տարրեր

Այն բարդ քիմիական միացությունները որոնց մեջ կազմում է ածխածին կոչվում են օրգանական նյութեր։

օրգանական նյութեր- ամինաթթուներ, ճարպեր, գլյուկոզներ, Ֆրուկտոզներ։

Այն քիմիական միացությունը որը չունի ածխածին կոչվում են անօրգանական նյութեր։

անօրգանական նյութեր- կարբեդներ, ցիանիդներ, կարբոնատներ։

2.ածխաջրեր, սպիտակուցներ դրանց կառուցվածքը և ֆունկցիաները

ածխաջրերը դա քիմիական միացություններ են որոնք պարունակում են ջրածին, թթվածին և ածխածին։

Ալֆա – ամինաթթուներից և պեպտիդային կապով կազմված միացությունները կոչվում են Սպիտակուցներ։

3.նուկլեյնաթթուներ դրանց կառուցվածքը և ֆունկցիաները

Բազամամոլեկուլային օրգանական միացությունը կոչվում է նուկլեյնաթթու։

4.Տրանսկրիպցիա և տրանսլյացիա  

 Ջրավախություն, ջրի նկատմամբ նյութի խնամակցությանը բնորոշող հատկություն է, պայմանավորված է նյութի և ջրի միջմոլեկուլային փոխազդեցության ուժերով։ Հիդրոֆոբութունը լիոֆոբության (որևէ հեղուկի նկատմամբ նյութի խնամակցությունը բնորոշող հատկությունների) մասնավոր դեպք է։ Հիդրոֆոբության չափը մարմնի մակերևույթի և ջրի մոլեկուլների միջև կապի էներգիան է (թրջման ջերմություն)։ Քանի որ ջրի և նրա հետ հպվող ցանկացած նյութի մոլեկուլների միջև միշտ գործում են միջմոլեկուլային ձգողության ուժեր, ապա հիդրոֆոբությունը փաստորեն չափազանց փոքր հիդրոֆիլություն է։ Հիդրոֆոբութունը կարելի է գնահատել նյութի հարթ մակերևույթի հետ նրա վրա գտնվող ջրի կաթիլի կազմած եզրային անկյան՝ արժեքով։ Հիդրոֆոբ են ճարպերը, մոմերը, գրաֆիտը, ծծումբը։ Պինդ մարմիններին և մակերևույթներին վերագրվող հիդրոֆոբության և հիդրոֆիլության միաժամանակ առանձին մոլեկուլների և նրանց առանձին մասերի հատկություններ են։ Մակերևութային ակտիվ նյութերի մոլեկուլները ադսորբվում են մարմնի վրա և փոխում նրա մակերևույթի հիդրոֆոբությունը և հիդրոֆիլությունը։ Այդ երևույթը օգտագործվում է հանքանյութերի ֆոտացիոն հարստացման, կտորեղենը ներկելու, սպիտակեցնելու և անջրանցիկ դարձնելու նպատակով